#3 preken die je bijblijven: ‘Aardedonker de zon’ – Oosterhuis over Prins Claus
Bij het huwelijk van Prins Harry en Meghan Markle stal volgens velen bisschop Michael Curry de show met zijn preek. Deze week kijken we terug op vijf preken die je zullen bij zijn gebleven of opnieuw inspiratie geven. Vandaag:
‘Aardedonker de zon’ – Huub Oosterhuis bij de uitvaart van Prins Claus
Op 15 oktober 2002 sprak Huub Oosterhuis tijdens de uitvaartdienst van Prins Claus. Hij raakte veel mensen door zijn warme en persoonlijke woorden over zijn vriend Claus.
Solidariteit
Oosterhuis benoemde hoe de bijbel en geloof voor Claus als buitenkerkelijke wel degelijk betekenis kreeg: “Claus was niet zo’n kerkganger. Het woord ,,God” kwam niet over zijn lippen. Iedere dogmatische stelligheid was hem vreemd. Hij had meer vragen dan antwoorden, zoals veel buitenkerkelijke christenen. Over mogelijke religieuze ervaringen sprak hij niet. En aan de lutherse kerk van zijn jeugd bewaarde hij gemengde gevoelens. Over het zogenoemde Oude Testament hoorde hij pas op volwassen leeftijd; officieel bestond dat boek niet in het Duitse derde rijk tussen 1933 en 1945. En dat Jezus een jood was werd door de kerken verdonkeremaand, niet alleen daar.
In zijn latere levensjaren heeft Claus contact gezocht met dat gemiste boek en gekregen – en hij herkende het grote bijbelse verhaal.
,,In den beginne was het woord”, werd ons voorgelezen.
,,In den beginne was het woord” is geen filosofische uitspraak maar een profetische stem die ons zegt dat wij elkaar zullen respecteren en menswaardig bejegenen: heb liefde voor de mens die naast je. Liefde niet bedoeld als een warm gevoel maar als praktische solidariteit: dat je een ander mens niet laat stikken, barsten, verhongeren, martelen, verdwijnen. ,,Heb lief de vreemdeling”, is de toespitsing van het woord over de naasten. De vreemdeling is de naaste bij uitstek; jaag hem niet op, jaag haar niet weg, zo staat geschreven. Zij hebben dezelfde rechten als jij (Leviticus 19, vers 34). […]
Claus begreep heel goed waarom de stem van dit boek niet gehoord mocht worden in de jaren van zijn jeugd. En hij vond het een wonder dat het nog bestaat, dat visioen van recht en gerechtigheid. Hij heeft een leven lang geprobeerd aan deze grote woorden concrete inhoud te geven, onuitputtelijk vindingrijk.”
Depressies
Ook sprak Oosterhuis heel open over Claus’ depressies: “Hem overkwam het meest verschrikkelijke wat een mens kan overkomen, zei hij in 1986; aardedonker de zon. En daarna overkwam het hem weer en volgde de afbraak van zijn lichaam en van zijn spraakvermogen. Dat alles heeft hem, zelfs in de zwaarste maanden, niet tot een bitter en cynisch mens gemaakt, en niet zielig. Alsof er iets was dat er tegen opwoog, iets dat sterker was dan de pijn. Dat was zijn gehechtheid aan het leven en zijn onvoorwaardelijke verbondenheid met U, zijn vrouw en met jullie, zijn kinderen. Op koninginnedag van dit jaar keken wij op zijn kamer in het AMC naar de televisie. Het bezoek van de Koninklijke familie aan Hoogeveen en Meppel. Het geluid stond zacht. Daar zijn ze, zei hij, moet je ze zien! Ze doen het goed. En daar stond ik, wees hij, dat was mijn plaats, naast haar. Hij straalde. In mijn jonge jaren, zei hij, wist ik niet waar ik nu eigenlijk bij hoorde; bij Duitsland, bij Afrika, en toen kwam Nederland er ook nog bij. Maar nu hoor ik bij hen.
De God die mensen gebiedt en smeekt zich over elkaar te ontfermen, wordt in de bijbel bezongen als ,,een schoot van ontferming”. Als trouw en erbarming in persoon. Zo ook in het lied dat voor deze uitvaart gekozen werd. Dat wij het zingen in het Duits, – er is ook een Nederlandse versie, op dezelfde melodie – dat is om hem te eren die als Duitser in staat was Nederlandse oorlogswonden te genezen.
,,Neem mijn handen, leid mij ten einde toe”.
Claus hoopte dat ook dat hem overkomen zou.”
