• Aandacht voor de ander
• Diversiteit
• Lichaam & Geest

Kleur bekennen: ook in ons taalgebruik [briefwisseling #03]

door Annette met LEV

14 juli 2021 0

Het schrijven van een brief is zoeken naar de toon en naar de juiste woorden. Maar als de brief gaat over kleur bekennen moet het ook zorgvuldig gekozen taal zijn. Mijn dochter en ik schrijven elkaar voor de derde keer een brief. Deze week bevragen we elkaar over racisme in taalgebruik, culturele eigening, tone policing en aannames gebaseerd op angst voor het onbekende. We nodigen je uit om weer met ons mee te lezen.

Dag lieve dochter,

Het is eigenlijk best fijn om  zo te discussiëren met jou over dit thema. Een lieve vriend die altijd meeleest met mijn blogs, die ook vaak tijdens deze pittige discussies aan onze keukentafel zit, zei: “Het is alsof ik aan jullie keukentafel zit, maar dan rustiger”. Zo voelt het ook. Even rustig nadenken over de toon en de woorden die je gebruikt.

Je eindigt je brief heel mooi:  ‘Maar het gevoel te hebben ruimte te moeten geven waardoor jouw ruimte kleiner wordt is denk ik niet waar. Dat gaat ook een beetje uit van een soort winnen of veroveren. Volgens mij gaat het niet over winnen, maar over samenwerken’.

Dat is precies het antwoord op mijn vraag: ‘Wanneer hou je net zoveel van jezelf als je naaste?’ Samen heb je evenveel ruimte en dat is net zoveel van jezelf houden als van je naaste.

Die woorden: racisme in ons taalgebruik, dat vind ik ook zo’n moeilijk deel van deze discussie. Ik weet dat ik het n-woord niet meer mag gebruiken. Tijdens gesprekken versprak ik me nog weleens:  blank in plaats van wit, allochtoon, gekleurd of getint, kleur ontkennen en ik weet nog steeds niet zeker of ik  mensen met een donkere huidskleur kan zeggen. Er bestaat een website met de woorden die je liever niet gebruikt. Ik doe mijn best, probeer deze racistische woorden zoveel mogelijk niet te gebruiken. Bij sommige woorden moet ik ook een beetje zuchten, maar dan roep ik mezelf tot de orde: Ik, witte hetero vrouw,  onderdeel van de meerderheid, bepaal niet of het racistisch is.

Keer op keer is dat mijn valkuil en moet ik nog veel leren. Neem nou Cornrows vlechten, ze refereren aan het verleden van slavernij en onderdrukking. Mensen van kleur vinden het respectloos dat witte vrouwen deze haardracht overnemen. Dat heet culturele eigening. Dat begrijp ik volkomen, maar is het niet gewoon mogelijk dat deze vlechten een trend zijn geworden? Of in de turnwereld is het vooral een praktische oplossing voor loshangend haar. Zou je niet gewoon je empathie kunnen tonen met deze haardracht?

Het is zo moeilijk racisme bij jezelf erkennen. En is dat helemaal uit te bannen vraag ik me af. Ik ben zo ontzettend wit opgegroeid. In een witte omgeving, mij totaal niet bewust van racisme, stereotypering en racisme in onze taal. Nu ik me er meer in verdiept heb, ben ik me er wel meer van bewust, maar merk ik dat ik altijd even moet wennen. Zoals bij het gebruik van bepaalde woorden die eigenlijk racistisch blijken te zijn.

Ik las op de website van PTHU een blog over ‘Black lives matter ook in de bijbel’. Een bijbeltekst die in de loop van de tijd veranderde is een tekst uit Hooglied: In de Statenvertaling, uit 1635 staat geschreven: “Ik ben zwart, doch liefelijk”. In de NBG vertaling van 1951 is de tekst vertaald in: “donker van huid, doch bekoorlijk”. Pas bij de Nieuwe Bijbelvertaling van 2004 brak het besef door dat dit in deze tijd niet meer kan. Nu staat er: “donker ben ik, en mooi”. Inmiddels is het 2021 en denk ik heel diep na of deze vertaling wél kan. Dat heb ik dan inmiddels geleerd, kritisch blijven op wat jij denkt dat kan of niet kan.

Is het niet zo Marie-Mae, dat er altijd racisme en vooroordelen zullen blijven bestaan?

liefs, je moeder

Antwoord Marie-Mae:

Ha lieve mama,

Ik vind het ook fijn om er brieven over te schrijven met je. Alhoewel ik het er niet mee eens ben dat je dingen niet kunt aannemen van iemand vanwege een toon. Wist je dat dat een naam heeft? Tone policing. Dan maak je de discussie dood door te zeggen: de toon staat me niet aan. De manier waarop iemand iets zegt is dan belangrijker dan wat iemand zegt. Ik vind dat ook een beetje een zwaktebod. Als het ingewikkeld wordt of een beetje schuurt dan willen we niet meer luisteren. En zo komen we nergens. Maar dit terzijde.

Interessant wat je zegt over woorden, dat is een belangrijk iets wat je daar zegt. Omdat racisme in ons systeem zit, zit het ook in onze woorden. Zwart heeft in onze taal altijd een negatieve connotatie. Denk bijvoorbeeld aan: zo zwart als de nacht, een zwarte bladzijde. Wit heeft altijd een positieve connotatie in onze taal, denk bijvoorbeeld aan: witwassen. Dat is best vreemd, als je erover nadenkt, toch? Het is allemaal zo normaal geworden, omdat het in onze conditionering zit. Maar dat betekent dus ook dat het ons is aangeleerd. En aangeleerde dingen kun je afleren. Zo ook woorden als blank (want dat betekent rein, schoon, dat is nogal vreemd om te zeggen over jezelf ten overstaande van mensen met andere huidskleuren), maar ook het n-woord bijvoorbeeld.

Dan, over cultural appropriation, zoals cornrows. Kijk, ik vind het best moeilijk om daar iets zinnigs over te zeggen. Ik ben geen persoon van kleur dus ik kan ook niet voor hen spreken. Het enige wat ik weet is dat ik nooit iemand zou willen kwetsen door middel van een haardracht die ik zou willen dragen omdat ík die nou eenmaal zo mooi vind, terwijl die voor een ander best zwaar weegt. Beetje prinsesje nooitgenoeg gedrag: ik wil het dus ik neem het!

Ik denk, maar dan ga ik dus wel spreken voor mensen van kleur, dat het pijnlijk is omdat racisme nog zo in de maatschappij leeft. Bij sollicitaties wordt er gediscrimineerd, op openbare plekken zoals de supermarkt wordt je er vaker uitgehaald voor controle, er worden nare dingen tegen je gezegd vanwege of over je huidskleur. En als dan ineens diezelfde mensen (bij wijze van spreken) wél jouw cultuur toe eigenen alsof ze zo enorm van die cultuur houden, dan lijkt mij dat ook heel oneerlijk voelen. En daarnaast refereren sommige van deze haardrachten inderdaad naar het slaverij verleden, waar we, nog steeds gevolgen van dragen.

 Je vraag vind ik heel moeilijk om te beantwoorden, maar ik ga het proberen.

Ik denk dat we niet zonder vooroordelen kunnen leven. Maar vooroordelen gebaseerd op onzin lijken me goed om onderuit te halen. Vooroordelen gebaseerd op huidskleur alleen, lijken me niet de moeite waard. En al helemaal niet ín het systeem. Want daar vechten we nu vooral tegen. Racisme en discriminatie binnen het systeem waarin we leven. Ze zullen blijven bestaan, maar laten we dan please de grootste onzin verbannen uit onze conditionering. En dat zijn aannames die niet waar zijn. En aannames gebaseerd op angst voor dat wat je niet kent.

Snap je?

Liefs, je dochter