Levensvraag: hoort geweld bij geloof?
‘Geloof, daar komt alleen maar oorlog van.’ De geschiedenis van de kerk kent zwarte bladzijden. Er is van alles misgegaan. De kruistochten zijn het klassieke voorbeeld. Maar ook recenter zijn er voorbeelden te noemen van kerkmensen die geweld gebruiken, onverdraagzaam zijn, meedoen aan praktijken van onderdrukking en misbruik. Hoort geweld bij geloof?
Allereerst kun je constateren dat christenen in de kerkgeschiedenis óók vaak voorop liepen: bij afschaffing van de slavernij, bij het oprichten van ziekenhuizen, bij sociale zorg, sociale gerechtigheid, en recent de oprichting van voedselbanken. Kerkmensen doen gemiddeld meer vrijwilligerswerk dan anderen in de samenleving en ze geven hogere giften. Hoe zit dat dan?
Een paar gedachten hierover:
- Christenen beweren niet dat ze beter zijn dan de rest. De mensvisie van christenen legt de nadruk op twee kanten van de mens. Enerzijds is hij beelddrager van God en tot veel in staat, anderzijds is hij zondig en beperkt. We schieten tekort, naar elkaar en naar God. Daarin zijn ‘gelovigen’ niet anders dan anderen. Mensen hebben lief, maken mooie dingen, zoeken het goede. Maar mensen zijn ook in staat tot groot kwaad.
- Het christelijk geloof is niet een set regels, een moraal. Dat misverstand is wijdverbreid. Als christen ‘moet’ je van alles en ‘mag’ je van alles niet. Christenen leven volgens de tien geboden, ze hebben hoge standaarden, en uitspattingen zijn er niet bij. Dat is misschien bewonderenswaardig, maar ook nogal saai. Bovendien houden ze zich niet aan hun eigen regels. De kerk heeft het er misschien naar gemaakt dat dit beeld rondzingt. Toch is dat niet de kern van het geloof. De kern is niet moraal, maar relatie. Het gaat om de relatie met God en de medemens. Christenen weten zich door God geroepen en aangesproken. Ze hebben ontdekt dat God liefde is.
- Van christenen mag je dan vervolgens wel verwachten dat ze groeien in liefde, geloof en hoop. Jezus noemt zijn volgelingen ‘licht’. ‘De mensen zullen weten dat jullie mijn leerlingen zijn, als je elkaar liefhebt.’ Met die liefde loopt het spaak. Veel mensen hebben geen liefdevolle herinneringen aan de kerk van hun jeugd. Dat staat ook hun geloof in God in de weg.
Maar de uiteindelijke vraag is niet of christenen goede of zelfs betere mensen zijn, maar de vraag of je wilt ingaan op Gods uitnodiging: vertrouw op mijn liefde. Christenen krijgen, als het goed is, elke keer meer last van geweld dat verbonden wordt met geloof en kerk. Het staat haaks op Gods bedoelingen.
Geweld in het Oude Testament
Hoe zit het met het geweld in het Oude Testament? Soms wordt gezegd dat dat in het Nieuwe Testament wel wordt rechtgezet. Maar ook het Oude Testament staat vol met gedachten over Gods genade en geduld. En ook in het Nieuwe Testament kom je teksten tegen over de toorn van God. Een ander antwoord is: je moet het zien als een geestelijke strijd. Maar hoewel er geestelijke lessen te trekken zijn, is dat ook geen ‘oplossing’. Je kunt er niet omheen dat de verovering van Kanaän op gewelddadige manier tot stand kwam, en dat God voor Israël streed.
Hoe zit het dan? Is God oorlogszuchtig? Worden we opgeroepen tot geweld en uitroeiing, tot een heilige oorlog? Een sluitend antwoord is er niet. Wel kun je zeggen dat Gods bedoelingen met Israël uitmondden in vrede voor de volkeren. Het geweld had vaak het karakter van straf, niet alleen voor de Kanaänieten, ook voor Israël zelf. Het doel daarvan was dat mensen terugkeren tot God. Het gaat dus niet om eigenbelang, ook niet om vreemdelingenhaat. Integendeel: voor de vreemdelingen geldt onomwonden dat ze beschermd moeten worden.
Lied: Geef vrede
Wat zou jouw antwoord zijn?
Deze blog wil een handreiking zijn bij de levensvragen rondom geloof. Voor jezelf, voor de gesprekken met anderen. Als een bemoediging. Niet omdat op alles sluitende antwoorden te geven zijn. Geloof zoekt woorden omdat we zelf iets gehoord hebben – en dat door willen geven. De antwoorden in deze blog zijn misschien niet jouw antwoorden. Ze zijn ook zeker niet compleet, zie ze als een ‘eerste aanzet’. Ze kunnen wel uitdagen tot bezinning: wat zou jouw antwoord zijn?
Wat zou jouw antwoord zijn op de vraag: Hoort geweld bij geloof?
Bron: boekje Met hart en ziel, 10 moeilijke vragen en hun antwoorden, Nynke Dijkstra-Algra.
Sipke Huizinga
Neen, geweld hoort niet bij geloof. Het is volkomen verkeerd om vanuit het geloof geweld te gebruiken of te stimuleren. Er kunnen best redenen zijn om jezelf te verdedigen, maar het christelijk geloof kan nooit zo’n reden zijn. Oorlog uit naam van God, het is niet goed te praten. Waar dat wel gebeurt, wordt God misbruikt om eigen doelstellingen te bereiken. Helaas zijn daar ook in de Bijbel wel voorbeelden van te vinden, evenals in onze vaderlandse geschiedenis. Bij dieper onderzoek naar de redenen van ontstaan van oorlog, blijken daar altijd andere belangen achter te zitten.
1 mei 2019Het is wel jammer dat er toch zo vaak uit naam van een god oorlog gevoerd wordt. Dat is voor veel mensen reden om godsdienst af te wijzen en het te zien als een oorlogsaanjagende bezigheid, die verboden zou moeten worden.