Moet je de Bijbel letterlijk nemen?
Op school is het soms best lastig een bijbelverhaal te vertellen. ‘Juf, dat kan helemaal niet!’ Of: “hoe weten we nou zeker dat hij dit gezegd heeft juf?’ De meeste kinderen hangen aan je lippen bij het vertellen van een spannend verhaal. En er zijn altijd kinderen voor wie de verhalen alleen maar vragen oproepen. En niet alleen voor de kinderen is het lastig, ook voor veel collega’s zijn sommige verhalen bijna onmogelijk om te vertellen.
Hoe kan dat?
Moet je de bijbel letterlijk nemen? Wat dacht je van een blinde man die door een beetje spuug weer kan zien? Dat kan niet! Hoe ga je om met die terechte, maar tegelijkertijd ook lastige opmerkingen? Want ook volwassenen hebben zo hun kanttekeningen bij verhalen uit de bijbel. En ook ik worstel soms met verhalen en gebeurtenissen die beschreven worden in de bijbel. Maar dit betekent niet dat de bijbel ongeloofwaardig is.
De bijbel is de bijbel
Wat mij helpt is dat ik me altijd voorhoud dat de bijbel niet onder te brengen is onder een bepaald ‘genre’ of in een vakje te plaatsen is. De bijbel is geen geschiedenis-, biologie- of aardrijkskundeboek. Je vindt er onder andere regels, poëzie, verhalen, spreuken en wijsheidsliteratuur. De bijbel is de bijbel. En na duizenden jaren nog steeds een bron van inspiratie. Kinderen in de bovenbouw stellen terechte vragen. En ik vind het mooi om hen dan mee te nemen in de zoektocht naar wat het antwoord kan zijn. Want ook dat houd ik mezelf altijd voor: ik heb de wijsheid niet in pacht.
Taal en de bijbel
Ik denk dat het belangrijk is om goed uit te leggen dat de taal van de bijbel niet altijd letterlijk te nemen is. We hebben in ons dagelijks taalgebruik meestal geen moeite te begrijpen hoe taal bedoeld is. Als ik zeg dat ik een punthoofd krijg van die lastige vragen, dan begrijpen de leerlingen drommels goed dat ik niet echt een punt op mijn hoofd krijg. En als ik zeg: ‘ik kan wel door de grond zakken’, of: ‘Nederland speelt voetbal vanavond’, dan begrijpen ze dat ik niet echt door de vloer zak en ook dat er geen 17 miljoen mensen op het voetbalveld zullen staan, maar dat ik een gevoel overbreng of een symboliek beschrijf. Zo kan ik uitleggen dat bepaalde woorden die in de bijbel worden gebruikt, al een verhaal op zich zijn. Denk aan ‘woestijn’: een beschrijving van chaos, van dood en dor, leegte en moeite. Wanneer je het woord ‘woestijn’ hoort, dan weet je al dat er problemen zijn. Of als er in de bijbel gebruik wordt gemaakt van getallen, dan weet je al ‘hee, ik moet opletten.’ Elk getal heeft een eigen symboliek. Zo is het niet toevallig dat het getal 40 gaat over een lange periode waarna er iets moois gebeurt. (Zo vertelt de bijbel dat het volk Israël 40 jaar door de woestijn trekt en Jezus verblijft 40 dagen in de woestijn). Ook in ons dagelijks leven spelen getallen een rol. (Een zwangerschap bijvoorbeeld duurt 40 weken.) Op deze manier leren kinderen op een andere manier te luisteren naar de taal van de bijbel. En als dat gebeurt, komen ze de diepere betekenis van de verhalen op het spoor.
Vragen stellen bij verhalen
Taal in de bijbel is soms in strijd met de waarheid. De bijbel vertelt soms verhalen die feitelijk niet kloppen. Maar omdat het een bepaalde betekenis heeft, is het toch waar. Zo vertellen theologen dat het verhaal van Noach niet zo letterlijk is gebeurd. Maar wat het verhaal wel vertelt, is dat er in die streek vloedgolven voorkwamen. En dat mensen zich soms afvroegen: ‘Wat maken mensen er een puinhoop van. Zou het niet beter zijn als God alles wegvaagt en weer opnieuw begint?’ Juist bij deze vragen, bij dit verhaal komt dan ineens een diepere betekenis naar voren, die leerlingen gemist zouden hebben als ze waren blijven steken in het genre vragen zoals ‘Waar liet Noach de mest van al die dieren?’
De waarheid
Dus ja, ik lees de verhalen letterlijk, maar vraag ik vraag me niet af of het wel of niet letterlijk gebeurd is. Want als ik dat doe, sluit ik mijn ogen voor wat er werkelijk staat. Wat is de bedoeling van het verhaal? Wat vertelt het verhaal mij over het leven? En bij elk verhaal kost het moeite om die betekenis te vinden. Ik denk dat het kort samen te vatten is in deze zin: ‘Een verhaal hoeft niet echt gebeurd te zijn om toch een waarheid te vertellen.’
Meer over dit onderwerp is te vinden in een blog van Otto Grevink: Hoe kan ik bijbelverhalen ontsluiten die in hun beelden zo ver van me afstaan? Ze gaan leven als ik begrijp waarom mensen deze verhalen vertellen. https://www.mijnkerk.nl/nico-ter-linden-bijbel-begrijpen/
