Hij relaxt, ik op ontploffen: vergeven en vergeten
Dat is vergeven en vergeten, we zeggen het vaak in één adem. Alsof ze bij elkaar horen, maar is dat ook zo? Kan het één zonder het ander? Bovendien; vergeten en niet meer kunnen herinneren, is dat hetzelfde? In deze blog wil ik je uitleggen waarom vergeten zo belangrijk is, wanneer het aankomt op vergeven.
Het overkomt ons allemaal. Je belandt in een situatie waarin de ander jou iets aandoet. Iets aandoen veronderstelt dat het om een actieve handeling gaat. Of in ieder geval om een handeling die de ander niet had hoeven plegen als hij of zij had nagedacht over de gevolgen. De gevolgen van die handeling zijn onvergeeflijk. Of toch niet?
Hij relaxt, ik op ontploffen
Het is 19.25 uur. Ongeduldig kijk ik op mijn horloge. Het overleg begint om 19.30 uur. Ik heb de afspraak tien minuten eerder in zijn agenda gezet. Ik vind het belangrijk om op tijd te zijn bij deze afspraak. Er hangt veel vanaf; het gaat om reputatie en beeldvorming in de buurt. Ik werk voor een zorgorganisatie die mensen begeleidt die te maken hebben met psychische klachten en verslaving. Vandaag is onze eerste afspraak met de buurt. Een aantal buurtgenoten heeft zich tegen het plan gekeerd om een woonvoorziening te openen in het dorp. De klok slaat half acht. In de verte hoor ik het bekende Mercedesgeluid van de auto van mijn leidinggevende. Hij is in aantocht. Samen lopen we het wijkgebouw in. Ik implodeer, hij is de ontspanning zelve.
Als je erg verschillend bent
Mijn leidinggevende en ik zijn totaal verschillend. Hij leeft bij de dag. Wat zeg ik, bij het uur! Ik plan bij voorkeur mijn agenda dagen van te voren vol. Alleen op die manier kom ik toe aan alle verschillende facetten van mijn functie. Dat we verschillend zijn, maakt ons tot een goed duo. Het bedrijf als geheel is er bij gebaat. We kennen elkaar al twintig jaar en toch belanden we regelmatig in een situatie waarvan ik vind dat hij onvoldoende rekening houdt met mij. En dat neem ik hem soms écht kwalijk.
Geen zolder vol schuld en verwijt
Het voelt alsof hij mij onrecht aandoet, onvoldoende rekening houdt met mij en niet doorheeft welke impact zijn handelen heeft op mij of de situatie als geheel. Er kan geen sorry vanaf, ook niet als ik het nogmaals uitleg wat het met mij, met de situatie, doet. In de twintig jaar dat we elkaar kennen is deze situatie meermaals voorgekomen. En toch voelt het niet alsof die situaties opeengestapeld liggen op een zolder van schuld en verwijt. Hoe kan dat?
Herinneren en vergeten
De Franse filosoof Paul Ricœur zegt een aantal mooie dingen over vergeven. De mens is voor hem een wezen dat zich vooral kenmerkt door (kunnen) herinneren en vergeten. Herinneren en vergeten hebben volgens hem meer te maken met emoties dan met feitelijkheden. Als het vooral te maken zou hebben met feitelijkheden, dan zou de mens slechts ‘weten’, alsof hij niet meer is dan een harde schijf. Het zijn juist de emoties die doen herinneren en vergeten. Ricœur noemt daarbij de emotie generositeit of onbaatzuchtigheid die de mens in staat stelt te vergeten en daarmee te vergeven.
Onbaatzuchtigheid als bron van vergeving
Ik herken daarin veel bij mezelf. Niet dat ik mezelf nou zo genereus en onbaatzuchtig vind, maar doordat ik geen zolder van schuld en verwijt ervaar, kan ik telkens de samenwerking met mijn leidinggevende aangaan. Keer op keer creëren we mooie dingen voor mensen die het het hardst nodig hebben. We zeggen het vaak in één zin: “Vergeven en vergeten”. Misschien zijn ze dus ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. Misschien ligt er onder deze drie woorden een onbewuste en immense hoeveelheid onbaatzuchtigheid, waar ook mijn leidinggevende al twintig jaar uit put als ik hem keer op keer op zijn huid zit met deadlines en afspraken terwijl ik weet dat hij daar een pesthekel aan heeft. Misschien moet ik eens sorry tegen hem zeggen…
